Chỉ trong vòng chưa đầy 30 ngày kể từ ngày 1/3/2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã đặt ra một nhiệm vụ “chạy nước rút” cho Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước trình khung pháp lý tiền số trước cuối tháng 3. Trong bối cảnh Việt Nam đang nổi lên như một “điểm nóng” tài sản ảo với tiềm năng khổng lồ, quyết định này không chỉ là lời giải cho bài toán quản lý mà còn là bước ngoặt để định hình tương lai kinh tế. Nhưng liệu đây là cánh cửa mở ra cơ hội hay một thử thách đầy rủi ro?
Nội dung
Bối cảnh và sự cấp thiết của khung pháp lý tiền số
Tiền số – từ những cái tên như Bitcoin đến Ethereum – đã len lỏi vào đời sống kinh tế toàn cầu như một làn sóng không thể cưỡng lại. Tại Việt Nam, bức tranh càng ấn tượng hơn khi quốc gia này ghi danh trong top 3 thế giới về tỷ lệ người sở hữu tài sản số, với khoảng 21% dân số tham gia, theo Hiệp hội Blockchain Việt Nam. Dòng tiền khổng lồ 120 tỷ USD chảy vào thị trường năm 2023, theo Chainalysis, là minh chứng cho sức hút mạnh mẽ của lĩnh vực này. Tuy nhiên, đằng sau con số ấn tượng là một thực tế đáng lo ngại: Việt Nam chưa có bất kỳ quy định pháp lý nào cụ thể để quản lý tiền ảo hay tài sản ảo.
Hiện tại, luật pháp chỉ công nhận những hình thức tiền điện tử gắn với tiền pháp định như ví điện tử hay thẻ ngân hàng, bỏ ngỏ một khoảng trống lớn cho các loại tài sản số phi tập trung. Hệ quả là nhiều doanh nghiệp Việt buộc phải tìm đường ra nước ngoài – Singapore hay Mỹ – để đăng ký hoạt động hợp pháp, trong khi người dân giao dịch tiền số trong bóng tối, đối mặt với nguy cơ lừa đảo và mất mát tài sản. Chính khoảng trống này đã thúc đẩy Thủ tướng ban hành Chỉ thị 05, yêu cầu xây dựng khung pháp lý ngay trong tháng 3/2025 – một động thái thể hiện sự quyết liệt để đưa tiền số ra ánh sáng, biến tiềm năng thành động lực kinh tế thực sự.
Sự cấp bách còn đến từ áp lực cạnh tranh quốc tế. Khi các quốc gia khác đã định hình luật lệ và thu hút dòng vốn khổng lồ từ tiền số, Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc. Việc chậm chân có thể khiến đất nước mất đi cơ hội khai thác nguồn lực tài chính mới, đồng thời đánh mất vị thế trong nền kinh tế số đang thay đổi từng ngày.
Cơ hội từ khung pháp lý tiền số
Quyết định của Thủ tướng mở ra một cánh cửa đầy hứa hẹn cho Việt Nam. Trước hết, khung pháp lý sẽ là chìa khóa để khai thác nguồn vốn từ tiền số. Khi tài sản ảo được định danh và định giá rõ ràng, doanh nghiệp Việt có thể sử dụng chúng như một công cụ huy động vốn từ ngân hàng hoặc nhà đầu tư. Điều này đặc biệt quan trọng với các startup công nghệ hay doanh nghiệp nhỏ – những đối tượng thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận tín dụng truyền thống. Một khung pháp lý minh bạch cũng sẽ giữ chân dòng tiền 120 tỷ USD trong nước, thay vì để nó chảy sang các thị trường như Singapore, mang lại nguồn lực để đầu tư vào sản xuất và hạ tầng.
Thứ hai, đây là cơ hội để Việt Nam nâng tầm vị thế trên bản đồ kinh tế toàn cầu. Với 21% dân số đã quen thuộc với tiền số, đất nước có sẵn một nền tảng vững chắc để cạnh tranh với các trung tâm tài chính số như Singapore hay Mỹ. Nếu khung pháp lý được xây dựng hiệu quả, Việt Nam có thể trở thành điểm đến hấp dẫn cho các quỹ đầu tư blockchain, mở ra kỷ nguyên mới cho ngành công nghệ tài chính nội địa.
Quan trọng hơn, khung pháp lý này là đòn bẩy để đạt mục tiêu kinh tế đầy tham vọng: tăng trưởng GDP 8% trong năm 2025. Bằng cách hợp thức hóa tiền số, Chính phủ không chỉ tạo thêm kênh tài chính mà còn kích thích đổi mới sáng tạo, thúc đẩy các ngành nghề liên quan như công nghệ, logistics và thương mại điện tử. Đây là bước đi chiến lược để đưa Việt Nam tiến gần hơn đến giấc mơ tăng trưởng hai con số trong thập kỷ tới.
Thách thức tiềm ẩn
Tuy nhiên, con đường phía trước không hề bằng phẳng. Một trong những thách thức lớn nhất là rủi ro tài chính từ bản chất biến động của tiền số. Giá Bitcoin từng lao dốc hàng chục phần trăm chỉ trong vài tuần, và nếu không có cơ chế kiểm soát chặt chẽ, khung pháp lý mới có thể vô tình tạo ra những cơn sóng tài chính khó lường, ảnh hưởng đến cả doanh nghiệp lẫn người dân.
Thời gian cũng là một áp lực đáng kể. Với hạn chót tháng 3/2025, Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước chỉ có chưa đầy 30 ngày để hoàn thiện một khung pháp lý toàn diện – một nhiệm vụ gần như bất khả thi nếu muốn đảm bảo chất lượng. Một bộ luật vội vàng có thể để lại lỗ hổng, dễ bị lạm dụng cho các hoạt động như rửa tiền hay gian lận tài chính, vốn là vấn đề nhức nhối trong thế giới tiền số.
Ngoài ra, sự xung đột lợi ích giữa các cơ quan quản lý cũng là trở ngại tiềm tàng. Ngân hàng Nhà nước vừa phải giám sát lãi suất ngân hàng, vừa tham gia xây dựng luật tiền số, trong khi Bộ Tài chính cần cân đối giữa quản lý tài sản số và các chính sách thuế khác. Nếu không có sự phối hợp nhịp nhàng, khung pháp lý có thể thiếu đồng bộ, gây khó khăn cho doanh nghiệp và người dân khi áp dụng thực tế.
Giải pháp và định hướng
Để biến khung pháp lý thành lợi thế thay vì gánh nặng, Việt Nam cần một chiến lược rõ ràng. Trước hết, việc xây dựng luật cần lấy cảm hứng từ các mô hình thành công như sandbox của Singapore – một cơ chế cho phép thử nghiệm tiền số trong môi trường kiểm soát trước khi áp dụng rộng rãi. Cách tiếp cận này không chỉ giảm rủi ro mà còn cho phép điều chỉnh chính sách dựa trên thực tế. Đồng thời, khung pháp lý cần làm rõ khái niệm tiền ảo, đưa ra các tiêu chí định giá minh bạch và quy định thuế hợp lý để tránh làm nản lòng doanh nghiệp.
Thứ hai, Chính phủ nên thành lập một nhóm chuyên trách về tài sản số, trực tiếp giám sát và xử lý các vấn đề phát sinh. Đi đôi với đó là việc phát triển công nghệ blockchain nội địa, từ ví điện tử đến hệ thống theo dõi giao dịch, nhằm giảm phụ thuộc vào nền tảng nước ngoài và tăng cường an ninh tài chính.
Cuối cùng, nâng cao nhận thức là yếu tố không thể thiếu. Các chương trình đào tạo cho doanh nghiệp về cách tận dụng tiền số, cùng với chiến dịch truyền thông cho người dân về rủi ro và lợi ích, sẽ giúp xây dựng một cộng đồng sẵn sàng đón nhận thay đổi. Một khi cả hệ thống đồng lòng, khung pháp lý sẽ không chỉ là luật lệ mà còn là động lực thực sự cho kinh tế.
Quyết định rốt ráo của Thủ tướng Phạm Minh Chính trong việc đẩy khung pháp lý tiền số là một bước đi táo bạo, mở ra cơ hội để Việt Nam khai thác tiềm năng kinh tế số và khẳng định vị thế quốc tế. Dù vậy, thách thức về thời gian, quản lý và rủi ro đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Với giải pháp đúng đắn, iBlockchain cho rằng tháng 3/2025 có thể trở thành cột mốc lịch sử, đưa tiền số từ bóng tối ra ánh sáng, biến thách thức thành cơ hội cho tương lai kinh tế Việt Nam.
